Dariusz Skibicki

        • Program Edukacji Sakramentalnej

        • PROGRAM EDUKACJI SAKRAMENTALNEJ

           

           

          autor: Dariusz Skibicki

           

          Każda osoba ludzka przychodzi na świat niedołężna i niesamodzielna, a dzięki procesowi wychowania osiąga poziom samodzielnego udziału w skomplikowanych układach rzeczywistości społecznej, cywilizacyjnej, moralnej i religijnej.

          Podejmując zagadnienia dotyczące osób z upośledzeniem umysłowym, musimy uświadomić sobie, że są one, jak mówi dokument Stolicy Apostolskiej, członkami tej samej co my społeczności i dziećmi Bożymi przez łaskę chrztu świętego (Dok.Stol.Ap.1984s.11).

          Mają oni zatem prawo tak samo, jak ich rówieśnicy, poznać ,,tajemnicę wiary”.

           

          Prawo i obowiązek Kościoła do katechizacji wypływa, jak wiemy, z nakazu samego Chrystusa: ,,Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem (Mt 28,19-20).

          Prawo to jest prawem niepodważalnym, dotyczącym wszystkich ludzi niezależnie od tego, jakim mówią językiem, jakiej są rasy i jak wyglądają. Prawo to odnosi się również do wszystkich osób, które w jakikolwiek sposób są odchylone od tego, co przyjęliśmy uważać za normę – dotyczy więc zarówno osób posiadających niezaburzoną funkcję wzroku, jak i osób niewidzących, słyszących i niesłyszących, osób z zaburzeniami narządu ruchu i wszystkich innym osób, których takie czy inne funkcje życiowe są zaburzone, zachwiane. Prawo do katechizacji mają więc także ludzie niepełnosprawni intelektualnie w różnym stopniu.

           

          Omawiając zagadnienie życia religijnego osób upośledzonych umysłowo poruszamy szeroką i skomplikowaną problematykę. Godnym uwagi zdaje się być poziom wiadomości religijnych w życiu człowieka z upośledzeniem umysłowym. Aby proces wychowania religijnego był możliwie pełny muszą w nim znaleźć swoje miejsce rodzice, rodzina oraz szeroko rozumiana społeczność, a zwłaszcza wspólnota rodzinna, szkolna i parafialna. Dom rodzinny jest bowiem miejscem strukturalizacji postaw religijnych dziecka, identyfikacji z rodzicami, obiektywizacji przekonań i praktyk religijnych.

           

          Działania duszpasterskie realizują się obecnie na trzech płaszczyznach: rodziny, parafii i szkoły. Poszukując form kontaktu z młodzieżą muszę się koncentrować na tych trzech płaszczyznach, niemniej, poszukiwania działań duszpasterskich powinny iść w różnych kierunkach.

           

          Głównym celem wychowania sakramentalnego jest poszerzenie zakresu przekazywanych treści, umiejętności i nawyków o takie, które umożliwiają skuteczne ukazanie wiary, podtrzymanie i prowadzenie poddanych oddziaływaniu osób w wierze katolickiej, aż do osiągnięcia możliwie optymalnego stopnia dojrzałości religijnej .

           

          Obok podstawowej formy katechizacji realizowanej w szkole, wielką szansą na praktyczne wzrastanie i rozwój życia duchowego wśród moich uczniów jest ich edukacja sakramentalna, przy aktywnym współudziale rodziców (bądź opiekunów) oraz wychowawców i nauczycieli, zwłaszcza w aspekcie przygotowania do sakramentów: chrztu, komunii św., czy sakramentu dojrzałości chrześcijańskiej.

           

          W zatwierdzonym 20 czerwca 2001r. przez Konferencję Episkopatu w Łowiczu, polskim "Dyrektorium katechetycznym", czytamy, że "(...) parafia jest przede wszystkim uprzywilejowanym miejscem dla katechezy przygotowującej do przyjmowania sakramentów świętych" (107), więc także uprzywilejowanym miejscem dla katechezy przygotowującej do przyjęcia sakramentów przez moich podopiecznych. Stąd w moich działaniach koncentruję się na aktywizacji środowiska moich podopiecznych w celu ich czynnego udziału w życiu swoich rodzimych parafiach. Jednak trudności związane chociażby z pobytem dzieci w internacie, bądź odległością pomiędzy miejscem zamieszkania a kościołem parafialnym i codziennymi dojazdami, jak i inne przeszkody obiektywne utrudniają znacznie realizację przygotowania sakramentalnego w parafii miejsca zamieszkania przez co dzieci przygotowywane są w parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Lubsku, na terenie której położony jest Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Jana Pawła II w Lubsku i która obejmuje duszpasterską opieką ww. Ośrodek.

           

          Koncepcja przygotowania do sakramentów zawarta w "Dyrektorium katechetycznym Kościoła Katolickiego w Polsce" wyrasta z nauki Kościoła, umieszczonej w "Katechizmie Kościoła katolickiego", jak i w dokumentach Vaticanum II. W Katechizmie czytamy:

          W prawie kanonicznym osoby upośledzone zasadniczo są zrównane dziećmi, czyli osobami „przed ukończeniem 7 roku życia, które uważane są za nie posiadające używania rozumu” (kan. 97 § 2). Sakramenty mogą zatem otrzymać wszyscy, którzy „właściwie o nie proszą, są odpowiednio przygotowani i prawo nie wzbrania im ich przyjmowania” (kan. 842 § 1). Chrzest może zostać udzielony osobie upośledzonej umysłowo (niepełnosprawnej), gdyż jest ona uznana za dziecko. „Z dzieckiem zrównany jest [w prawie], gdy chodzi o chrzest także ten, kto nie jest świadomy swego działania” (kan. 852 § 2).

          W przypadku sakramentu Eucharystii prawo Kościoła stanowi, iż musi istnieć pewna świadomość Tajemnicy: „Dzieci wtedy można dopuścić do Komunii świętej, gdy posiadają wystarczające rozeznanie i są dokładnie przygotowane, tak by stosownie do swoich możliwości rozumiały tajemnicę Chrystusa oraz mogły z wiarą i pobożnością przyjąć Ciało Chrystusa” (kan. 913 § 1). Osobą decydującą o dopuszczeniu do Komunii św. dziecka jest proboszcz (por. kan. 914).

          Co do spowiedzi ze względu na problemy ze świadomością grzechu u osób upośledzonych do sakramentu może przystępować ten, kto osiągnął wiek rozeznania (por. kan. 989). Każdy upośledzony musi być traktowany indywidualnie i ostatecznie to spowiednik rozeznaje czy może udzielić rozgrzeszenia czy rzeczywiście ktoś miał świadomość grzechu, w jakiś sposób go wyznał i żałował.

          Pozostałe sakramenty również mogą być przyjęte zależnie od możliwości ich rozumienia i życia łaską, którą w sobie niosą.

           

          Obowiązkiem chrześcijańskich rodziców jest troska o przygotowanie dzieci do życia sakramentalnego przez formowanie w nich ducha wiary i stopniowe jego umacnianie oraz przez bezpośrednie przygotowanie do owocnego przyjęcia sakramentów chrztu, bierzmowania i Eucharystii, w czym korzystają z mojej pomocy. Ta rola rodziców zaznacza się także przez ich czynny udział wraz z dziećmi w obrzędach sakramentów.

           

          Duszpasterstwa dzieci i młodzieży nie można ograniczyć do samej tylko katechezy szkolnej. Życie sakramentalne Kościoła, z istoty swojej związane z parafią, bardzo mocno ucierpiało na skutek ostatnich przemian. Dlatego w moich działaniach duszpasterskich staram się szczególnie dużo troski poświęcić ożywieniu relacji między podopiecznymi a parafią. Zrozumiałą jest zatem zasada, której trzymam się w duszpasterskich działaniach: Nie ma odpowiedniego przygotowania sakramentalnego, bez praktycznej realizacji życia sakramentalnego”. Dlatego oczekuję zarówno od dzieci, jak i ich opiekunów uczestnictwa w różnorakich formach parafialnego życia religijnego, umożliwiając im jednocześnie udział w nabożeństwach, sakramentach i innych formach duszpasterstwa parafialnego w parafii NSPJ w Lubsku. Uważam bowiem że naturalnym środowiskiem rozwoju życia sakramentalnego winna być parafia, która "(...) jest podstawowym miejscem katechezy i jest pierwszą po rodzinie szkołą chrześcijańskiej religii, modlitwy i formacji moralnej" (KKK 2226).

           

          Podobnie jak każde życie, tak też i życie chrześcijańskie, którego początkiem jest chrzest, musi wzrastać i dojrzewać ku pełnemu uczestnictwu w Eucharystii.

           

          Chrzest daje naszej duszy ziarno, zalążek życia łaski. Rozwinięciu i umocnieniu tego życia służy katecheza i życie sakramentalne, którego szczególnym etapem jest bierzmowanie.

           

          Do obowiązków rodziców, duszpasterzy i katechetów, oraz wspólnoty parafialnej należy stworzenie tych warunków, w których ochrzczony będzie mógł dojść do duchowej dojrzałości, której ukoronowaniem powinno być bierzmowanie.

           

          Program jest zgodny z założeniami i celami aktualnych programów nauczania religii w szkołach dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym nr:

           

          AX-1i-03/5 (z 7 IV 2003) – dla całej Polski – dla klas I-III szkoły podstawowej dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym wraz pomocami dydaktycznymi nr AX-10i-03/5-0; do 31 VIII 2011.

          AZ-1h-04/10 (z 27 VII 2004) – dla całej Polski – dla klas I-III szkoły podstawowej dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (zespół kierowany przez Z. Brzezinkę); na czas nieokreślony.

          AX-2i-03/5 (z 7 IV 2003) – dla całej Polski – dla klas IV-VI szkoły podstawowej dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym wraz pomocami dydaktycznymi nr AX-20i-03/5-0; do 31 VIII 2011.

          AZ-2h-04/10 (z 27 VII 2004) – dla całej Polski – dla klas IV-VI szkoły podstawowej dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (zespół kierowany przez Z. Brzezinkę); na czas nieokreślony.

          AZ-3i-03/5 (z 7 IV 2003) – dla całej Polski – dla klas I-III gimnazjum dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym wraz pomocami dydaktycznymi nr AZ-30i-03/5-0; na czas nieokreślony.

          AZ-3h-04/10 (z 27 VII 2004) – dla całej Polski – dla klas I-III gimnazjum dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (zespół kierowany przez Z. Brzezinkę); na czas nieokreślony.

          AZ-5h-04/10 (z 27 VII 2004) – dla całej Polski – dla klas I-II szkoły zawodowej dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (zespół kierowany przez Z. Brzezinkę); na czas nieokreślony.


          Zatwierdzonymi w diecezji zielonogórsko-gorzowskiej.

           

          Załączniki:


           

          1. Przygotowanie do Sakramentu Komunii Świętej dzieci ze Szkoły Podstawowej Zespołu Edukacyjno - Terapeutycznego

          2. Formularz danych osobowych potrzebnych do Sakramentu Bierzmowania

          3. Przygotowanie do Sakramentu Pojednania dzieci Szkoły Podstawowej Specjalnej

          4. Przygotowanie do Sakramentu Komunii Świętej dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim

          5. Przygotowanie do Sakramentu Chrztu

          Sporządził

           

          Dariusz Skibicki